Als 13-jarige puber maakte Rob de Leeuw in 1973 een verkeersongeval mee. Samen met zijn klasgenoten was hij op de fiets onderweg naar school. Toen hij een snelweg overstak werd hij geschept door een auto die veel te hard reed. Hij werd door de lucht geslingerd en kwam op zijn hoofd terecht. Met een gevaarlijke kneuzing van de hersenstam werd hij opgenomen in het ziekenhuis. Een maand later ontwaakte hij uit een coma. Rob kijkt terug op de jaren na zijn ongeval en vertelt LetselschadeNEWS zijn verhaal. Tekst Floor Verhees

Vicieuze cirkel Gelukkig ontwaakte Rob na vier weken uit zijn coma. Het leek een wonder, want hij had zelf amper fysieke schade opgelopen. Ook bleek na een paar testjes dat hij cognitief (vermogen om kennis op te nemen en te verwerken) nagenoeg prima functioneerde. Rob vult aan: “Er was wel sprake van een verslechtering van mijn motoriek, omdat ik vier weken op bed had gelegen. De achteruitgang zat vooral in de fijne motoriek en werkte het meest uit op mijn spraak. Articuleren kostte me moeite, waardoor ik soms minder goed verstaanbaar was. Er werd me soms wel 3x gevraagd wat ik zei en dan moest ik steeds mijn woorden weer herhalen. Dat voedde mijn onzekerheid toentertijd met als gevolg dat ik sneller ging praten en onduidelijker. Ik belandde in een soort vicieuze cirkel waar ik niet één-twee-drie uitkwam. Hier heb ik lang last van gehad.” Gezien de beperkte fysieke schade was het revalidatietraject kort. Toen de neuroloog concludeerde dat het goed ging en dat Rob dankzij zijn jonge leeftijd zeker goed zou herstellen, kon het behandeltraject worden afgesloten.

Een hand van de chauffeur Ook de letselschadezaak kostte niet veel tijd, die werd geseponeerd, omdat Rob zelf mogelijk niet goed zou hebben uitgekeken. Dat Rob minderjarig was en op de fiets zat, daar is niets mee gedaan. Terwijl er sprake was van een zichtbaar remspoor op de weg van de auto van zo’n 10 tot 15 meter, de chauffeur had dus waarschijnlijk veel te hard had gereden. Uiteindelijk is de chauffeur alleen een keer langs geweest toen Rob ontwaakt was uit zijn coma om hem een hand te geven. Van zijn vader kreeg Rob een nieuwe fiets. Daarna was ook de letselschadezaak gesloten.

Verlies in een gezin Toch zijn het vooral de psychische gevolgen die volgens Rob het meest worden onderschat na een ingrijpend ongeval zoals hij heeft meegemaakt, en daardoor ook zijn ouders en jongere zus. Rob: “Toen ik in coma lag, zijn er momenten geweest dat mijn ouders dachten dat ik het niet zou halen. Mijn moeder en zus waren letterlijk ziek van ellende. Mijn vader was nog wel in staat om dagelijks naar het ziekenhuis te komen, meestal vergezeld door een buurman. Maar er was in die tijd niemand die zich bekommerde om het gezin. Wat ik wil zeggen, is dat men zich toen helemaal niet realiseerde wat de impact is van een ongeval van een kind voor het hele gezin. De gedachte dat je je kind zou kunnen verliezen, is ontzettend ingrijpend voor ouders.” In 1973 was er nog geen nazorg. Er was niemand bij wie je kon aankloppen na een ernstig ongeval. Maar er was ook niemand die bij jou kwam aankloppen om te informeren of er zorg nodig was.

Geen reden tot klagen “Daar sta je dan als puber. Ik heb nooit echt geleerd om mijn emoties te uiten, dat deden mijn ouders ook niet. Met elkaar spraken we nauwelijks over het ongeval. Er was ook niemand anders met wie ik er wel over had kunnen praten. Het was een andere tijd. Het idee was: ‘je schouders eronder

zetten en niet piepen’. Omdat ik geen ernstig letsel had overgehouden aan het ongeval en de neuroloog had gezegd dat ik goed herstelde, waren mijn ouders ook in de veronderstelling dat het goed met me ging. Kortom, ik had ondanks mijn onzekerheid geen reden tot klagen.” Alle aandacht en cadeaus die Rob in eerste instantie na het ongeval kreeg, vond hij wel fijn. Toch pakte de goedbedoelde interesse voor Rob anders uit. Iedere keer kreeg hij opnieuw de vraag of het echt wel goed met hem ging en of hij echt niets had overgehouden aan het ongeval? Dat soort vragen zijn onder zijn huid gaan zitten, want hoe kun je bewijzen dat je ‘normaal’ bent en niet ‘anders’ dan anderen? Een beetje onzekere puber, wordt hiervan alleen maar onzekerder. Want stel dat er misschien wel iets mis is met hem en dat dan bekend zou worden? Tot overmaat van ramp zegt een neefje in die periode tegen een vriendinnetje van Rob op het schoolplein: ‘Je moet er wel rekening mee houden dat Rob een ongeval heeft gehad!’. Als Rob dat hoort, zakt alle grond onder zijn voeten vandaan. Hij besluit na zijn middelbare school voortaan het ongeval te verzwijgen.

Universitair docent en wetenschappelijk onderzoeker De jaren die volgden stonden voor Rob in het teken van studie en carrière. Rob: “De keuzes die ik daarin maakte zijn voor een groot deel ingegeven door onzekerheid als gevolg van het ongeval. Dat mijn voorkeur tijdens de studie psychologie uitging naar onderzoek, was geen verrassing. De klinische kant ervoer ik als te soft, maar ook eng. Stel dat in therapie alsnog boven water zou komen dat er iets niet goed met me was? Omdat ik ook niet wist wat ‘normaal’ was, bleef de angst aanwezig om door de mand te vallen. Die angst is in die tijd nooit weggeweest.” Na zijn studie wijdt Rob zich 30 jaar lang vol overgave en met veel plezier aan onderzoek naar onder andere kwaliteit van leven van mensen met een chronische aandoening als kanker, diabetes en hart- en vaatziekten. In die periode stond voor hem alles in het teken van ratio. Als Rob tegen zijn 55ste vastloopt na de zoveelste reorganisatie op zijn werk, merkt hij dat hulp van buitenaf essentieel is om te herstellen. Pas dan vertelt hij voor het eerst aan een psycholoog over het ongeval wat hij al die jaren verzwegen heeft. Door de woorden van een coach die hij later raadpleegde: ‘Er is niks mis met jou’, valt een jarenlange last van de schouders van Rob.

Lichaam en geest in balans Via een workshop Systemisch werken krijgt Rob inzicht in zijn onbewuste overtuigingen, gedragingen en patronen die hun oorsprong vinden in zijn jeugd. De inzichten en ervaringen die hij kreeg en voelde en de snelheid waarin dat gebeurde verraste hem. Hij besefte dat overtuigingen uit het verleden voor hem bepalend zijn geweest voor hoe hij is omgegaan met het ongeval. Door de onbewuste overlevingsstrategieën uit zijn jeugd heeft hij zich jarenlang onthouden van echt verbinding maken met anderen en van het vragen om hulp. Hij realiseert zich door zijn eigen ervaring hoe belangrijk opvoeding is en de hechting met ouders cruciaal is als het gaat om veiligheid ervaren. Dankzij alles wat hij heeft meegemaakt in zijn leven en de keuzes die hij heeft gemaakt of juist nagelaten heeft, staat hij waar hij nu is. En dat heeft hem ook veel opgeleverd.

Kwetsbaar zijn Ongevallen zijn helaas van alle tijd, maar wat wel is veranderd in de afgelopen 50 jaar is de aanpak ná een ongeval. Er is meer oog voor het letselschadeslachtoffers en het herstel. Als er in 1973, na het ongeval meer medemenselijkheid en aandacht was geweest voor het hele gezinssysteem, had Rob wellicht niet tot z’n vijfenvijftigste met een geheim geleefd. Toch is het juist die ervaring die ertoe leidde dat hij, inmiddels alweer vijf geleden, zijn eigen praktijk Sta! startte. “Hoewel een gebeurtenis niet persé traumatisch hoeft te zijn, kan het door het effect op iemand wel traumatisch worden. Dat

maakt heel kwetsbaar en als reactie hierop kan iemand zich gaan afsluiten voor de buitenwereld. Dit is meestal een onbewuste manier om het hoofd boven water te houden, ofwel een overlevingsstrategie. Helaas hebben we als mens ook vaak de neiging om overlevingsstrategieën in stand te houden, zelfs als er geen dreiging meer is. We vergeten de stap van overleven naar leven te zetten. Daar kun je allerlei klachten van krijgen. Het is de kunst om je hiervan bewust te worden, zodat je je als het ware kunt ontdoen van de overlevingsstrategieën die je niet meer nodig hebt. Dankzij mijn persoonlijke ervaring en de opleidingen die ik heb gevolgd, kan ik anderen helpen om inzicht hierin te krijgen en vervolgens te behandelen met behulp van systemische coaching en/of traumatherapie. Een dergelijke aanpak geeft snel veel inzicht en kan veel energie losmaken, dat is mooi en waardevol.”

Veerkracht is de rode draad Deze carrièreswitch was voor Rob een sprong in het diepe. Daar waar hij wetenschappelijk opgeleid is, behandelt hij nu deels vanuit intuïtie en gevoel. Rob raakte bevlogen en heeft de opleidingen gevolgd voor Systemisch werken, Transactionele Analyse, Psycho-traumatologie, EMDR en EFT (Emotional Freedom Techniques). “’Veerkracht’ loopt als een rode draad door mijn leven. Terugkijkend op mijn werk zie ik nu ook dat de onderzoeken die ik heb gedaan, gericht waren op het kunnen incasseren van wat het leven met zich meebrengt. Ik begrijp nu dat deze interesse voortkwam uit mijn eigen onvermogen, want toentertijd was ik nog niet klaar om het zelf aan te gaan. Inmiddels ben ik mijn ‘muur’ overgegaan en voel me daardoor gesterkt. Het is niet meer nodig het ongeval weg te drukken, het mag er zijn. Ik heb zelfs gemerkt dat door mijn openheid, anderen zich ook makkelijker durven uitspreken.”